Onderwijs

Themascholen voor hoogbegaafden in Zuid-Afrika

Professor Kokot is dé vrouw die zich in Zuid-Afrika inzet voor hoogbegaafde kinderen. Ze stichtte er de eerste hoogbegaafdenschool, zat in de leiding van de nationale en internationale vereniging voor hoogbegaafden en geeft nog steeds verschillende cursussen aan leraren en ouders.


Wat voor onderwijs bestaat er in Zuid-Afrika voor hoogbegaafde kinderen?

Eind jaren zeventig gebeurde er in Zuid-Afrika veel voor hoogbegaafde kinderen. Samen met Israël liepen we volgens een onderzoek van UNESCO zelfs voor op de rest van de wereld. Kinderen die aan bepaalde criteria voldeden konden meedoen aan allerlei middagprogramma’s. Deze waren natuurlijk vooral gericht op de blanke gemeenschap.

Er waren wel enkele andere initiatieven, zoals een school speciaal voor hoogbegaafde kinderen uit het zwartbevolkte Soweto, maar voor dit soort individuele projecten bestond geen subsidie van de overheid.

“De nieuwe regering schafte vanuit een afschuw voor wit elitisme alle hoogbegaafdenprogramma’s af”

In 1996 veranderde de situatie radicaal. De nieuwe regering schafte vanuit een afschuw voor wit elitisme alle gouvernementele hoogbegaafdenprogramma’s af. Dat is tot de dag van vandaag zo gebleven.

Natuurlijk maakten we enorm veel bezwaar. Met de Nationale Vereniging voor Hoogbegaafde Kinderen in Zuid-Afrika woonden we bijna elke openbare vergadering van de overheid bij. Maar zelfs toen ze eindelijk erkenden dat er hoogbegaafde kinderen waren, ondernamen ze geen actie.

Er werd ons verteld dat het allemaal geregeld ging worden met zogenaamd ‘inclusief onderwijs’, waar elk kind op school zijn eigen tempo bepaalde. We wisten dat dit niet ging werken, en dat is inmiddels ook wel bewezen’.

Dus zette je in 1996 de enige school op voor hoogbegaafden van het land, Radford House. Wijkt de school erg af van andere scholen?

Op Radford passen we de curricula van alle verschillende vakken samen in één thema. Werken met thema’s is natuurlijk niet nieuw, maar op veel scholen gebeurt dat heel anders. Elk vak heeft vaak zijn eigen ‘project’. De kinderen hebben dan zeven projecten, totaal los van elkaar.

Op Radford heeft een klas één leraar en één thema en kunnen de vakken dus goed overlappen. De kinderen leren er creatief en kritisch te denken, zonder dat ze hun schriften vol pennen met aantekeningen.

Dat leidde in het begin nog tot veel achterdocht bij de ouders. Ze vergeleken de weinige aantekeningen van hun kind met de stapels notities van buurkinderen. Maar het gaat niet om wat er in het boek gebeurt, het gaat erom wat er in het hoofd gebeurt. Gelukkig zijn die problemen nu, 14 jaar later, over.

“Bij ons zijn de leraren helemaal vrij om les te geven hoe het hen het beste lijkt”

Het gaat allemaal goed en de school telt zo’n 170 leerlingen. Anders dan andere scholen versnellen we ook nooit op Radford. Alsjeblieft zeg! Je kunt een zevenjarige gemakkelijk een heel jaar, twaalf uur per dag, zonder vakantie onderwijzen. Dan nog heeft hij niet alles geleerd wat hij misschien wel leuk zou vinden

Hoe gaat het lesgeven in thema’s precies in zijn werk?

De kinderen kiezen zelf met de hele klas een thema. Groep drie kiest bijvoorbeeld vaak voor een oude samenleving, zoals de Steentijd. Normaal vind je zo’n onderwerp niet in de schoolboeken voor hun leeftijd, maar dat is wel waar ze gefascineerd door zijn.

De leraar brainstormt met de rest van de staf hoe ze het curriculum in het thema gaan passen. Dit wordt steeds makkelijker omdat kinderen vaak een thema kiezen dat ze in andere klaslokalen hebben gezien.

Aan het begin van een nieuw thema gaat de leraar met de klas in gesprek en vraagt de kinderen hoe ze er meer over te weten kunnen komen. Samen bedenken ze om bijvoorbeeld een expert aan te schrijven en vervolgens oefenen ze even snel hoe je een brief opstelt. Zo leren de kinderen ergens over met een doel.

Het is erg leuk. Een klas blijft normaal gesproken een kwart van een jaar bezig met hetzelfde thema, maar ze kunnen deze ook meenemen naar de volgende periode. Als de kinderen vooruitrennen met een thema: laat ze rennen! Ook al had je iets anders in de planning staan.

Daarom willen we ook maar één klas per niveau. Kun je je al voorstellen hoe ouders naar de school komen omdat ze in het boekje van de andere klas hebben gekeken? Bij ons zijn de leraren helemaal vrij om les te geven hoe het hen het beste lijkt. En dat werkt.

Naast Radford House gaf je les op de universiteit, schreef je meerdere boeken over hoogbegaafdheid, was je dertien jaar president van de Nationale Vereniging voor Hoogbegaafde Kinderen en zat je negen jaar in de World Council for Gifted and Talented Children. Waar komt deze passie voor hoogbegaafde kinderen vandaan?

Het begon allemaal met mijn zoon. In groep zes kreeg hij steeds buikpijn, voordat hij naar school ging of op school zelf. Dokters en psychologen wisten niet wat er aan de hand was, behalve dat hij school niet leuk vond.

Hij bleek een al gepensioneerde lerares te hebben, die helemaal niets met de klas deed. Ik legde haar uit dat hij uitdaging nodig had, maar haar antwoord daarop was dat ze hem de langzame kinderen liet helpen met lezen.

Dat kon hij natuurlijk niet aan. Pas toen we een half jaar later uit wanhoop zijn gezonde blinde darm eruit haalden, plaatste de school hem over naar een andere klas.

Met een pientere lerares en een even slim klasgenootje ging de buikpijn over. Ik begon me sterk af te vragen wat hier aan de hand was en zo begon ik mijn scriptie over hoogbegaafdheid.

De universiteit vroeg me om college te komen geven en voor ik het wist, bleef ik er twintig jaar. Dat ik de Radford House opzette kwam vooral door de ouders. Ze smeekten me erom, anders had ik het nooit gedaan.

Dezelfde zoon heeft Radford House nu overgenomen en jij houd je meer bezig met het trainen van leraren. Wat leer je hen?

De cursus gaf ik eerst op de universiteit van Zuid-Afrika, Unisa. Ik trainde de leraren daar bijvoorbeeld in actief luisteren en tot de bodem te komen van wat een kind zegt en voelt.

Met behulp van rollenspellen leerde ik ze om kinderen niet af te stoten door te zeggen: ‘maak je geen zorgen, je moet gewoon xyz…’, maar om te luisteren en terug te kaatsen, alleen om te laten zien dat je hen echt begrijpt. Toen we de cursussen op Unisa wegens te kleine omvang moesten afschaffen, nam ik het materiaal mee naar huis.

In de cursus die ik nu vanuit huis aanbied leer ik ten eerste over de aard en de psychologie van hoogbegaafdheid: wat hoogbegaafdheid inhoudt, welke varianten er bestaan en wat de karaktereigenschappen zijn van een creatief begaafd kind vergeleken met die van intellectueel begaafden.

Verder behandelen we verschillende lesmethodes. Ik vertel wat er gebeurt op Radford en geef voorbeelden van hoe je een thema ontwerpt.

We kijken naar verschillende didactische modellen, zoals een probleemoplossende, een interactieve of een coöperatieve benadering, en ik laat zien welke goed past bij welk thema. Zodat de leraren straks niet uit de losse pols een les plannen, maar goed nadenken welke aanpak ze bij welk onderwerp kunnen gebruiken. Iedereen kan zich aanmelden.

Ouders en buitenlanders doen de cursus ook, met hele leuke resultaten. Sommige ouders organiseren nu kleine vakantieprojecten voor hun eigen en andere slimme kinderen. Twee van mijn cursisten, een koppel, hebben nu zelfs de tweede hoogbegaafdenschool van Zuid-Afrika opgezet: Verity school, helemaal gebaseerd op Radford House.

De afgelopen jaren ben je naast hoogbegaafdheid ook een andere weg ingeslagen. Die van leer- en gedragsproblemen. Je ontwikkelde Integrated Learning Therapy. Wat houdt dat in?

Omdat op Radford veel kinderen leer- en gedragsproblemen bleken te hebben, moest ik als psycholoog en hoofd van de school snel op zoek naar de onderliggende problemen hiervan. Ik ben veel naar het buitenland gereisd en ontwikkelde Integrated Learning Therapy.

Deze therapie zoekt de oorzaak van de leer- en gedragsproblemen in de vroege ontwikkeling van de hersenen en het zenuwstelsel. Als daar eerder iets in is misgegaan, uit dat zich in stoornissen als dyslexie of ADD.

Je moet dus teruggaan en het kind oefeningen laten doen die de hersenen een tweede kans geven om zich op de juiste manier te ontwikkelen. Dat doen we met ILT door middel van bepaalde bewegingsoefeningen.

Een makkelijke oefening die leraren met hun klas kunnen doen is water drinken door een rietje met je ogen dicht. Als je het rietje in het midden van je mond houdt, moeten je twee hersenhelften samenwerken en dit helpt om je hersenen op orde te krijgen.

Oefeningen als deze geven hele goede resultaten. Laatst belde een leraar me op om te vertellen dat in drie weken het handschrift van zijn leerlingen enorm was verbeterd.

Verity school
Mary Young en haar man Mark, ouders van vier hoogbegaafde kinderen, stichtten de tweede hoogbegaafdenschool van Zuid-Afrika: Verity school. ‘We hebben er al ons spaargeld voor gebruikt’, aldus Mark, ‘maar als we ook maar één hoogbegaafd kind verder helpen, kan dit op zijn beurt misschien wel grote verschillen maken in de wereld’.

Mary en Mark volgden allebei Kokot’s cursus. Mary probeerde al eens een aparte klas voor hoogbegaafden te starten. Zij hielp hiermee zes kinderen van de medicijnen af, maar de rest van de school accepteerde het niet. ‘Er werd altijd geklaagd over de speciale aandacht voor de hoogbegaafden’, aldus Mark.

Dus zette het koppel Young zich in voor Verity School. Net als Kokot’s Radford House werkt de school met thema’s. Leeftijd speelt er geen rol en de kinderen volgen na de normale lessen allerlei creatieve klasjes.

Mark leert de leerlingen over media en ondernemen. Zij volgen verschillende kranten en nieuwswebsites extensief en runnen een eigen winkeltje.

Mark en Mary verwelkomen alle soorten leraren en stagiaires op Verity School. Ze zijn van plan om in Zuid-Afrika nog meerdere scholen op te zetten.

Djordje op Radford
Djordje is dertien jaar en zit in de eerste klas van Radford. Op zijn vorige school werd hij veel gepest en had hij problemen met het schoolwerk. Dat is nu over.

Hij vind het heel leuk op Radford vanwege de vriendelijke sfeer en het interactieve curriculum. ‘De leraren houden van hun werk en denken goed na over hun lessen. Ze vinden het leuk om met de kinderen te zijn en dat vinden de kinderen ook.’

Djordje is nu bezig aan zijn leukste thema: natuur. ‘je kunt op elke mogelijke manier naar dit thema kijken. Het leukst was om te experimenteren met helium.’

Later wordt Djordje een mechanicus, gespecialiseerd in robots. ‘Dat is al een passie van mij sinds ik heel klein ben. Van lego bouwde ik altijd robots, auto’s of ruimteschepen. Als het maar bewegende onderdelen had.’

Foto: cc
Gepubliceerd in Talent